საქართველოს მოქალაქეები - ნადია ხურციძე და დიმიტრი ლომიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

საქართველოს სახელით

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს

პირველი კოლეგიის

გადაწყვეტილება №1/1/650,699

2017 წლის 27 იანვარი

ქ. ბათუმი

კოლეგიის შემადგენლობა:

ლალი ფაფიაშვილი – სხდომის თავმჯდომარე, მომხსენებელი მოსამართლე;

გიორგი კვერენჩხილაძე – წევრი;

მაია კოპალეიშვილი – წევრი;

მერაბ ტურავა – წევრი.

სხდომის მდივანი: მარიამ ბარამიძე.

საქმის დასახელება: საქართველოს მოქალაქეები – ნადია ხურციძე და დიმიტრი ლომიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: ა) №650 კონსტიტუციურ სარჩელზე საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 136-ე მუხლის პირველი და მე-4 ნაწილების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან მიმართებით.

ბ) №699 კონსტიტუციურ სარჩელზე საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 136-ე მუხლის პირველი და მე-4 ნაწილების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით;

საქმის განხილვის მონაწილენი: მოსარჩელე, მოსარჩელე დიმიტრი ლომიძის წარმომადგენელი – ტარიელ ჩოჩიშვილი; მოსარჩელე ნადია ხურციძის წარმომადგენელი – გიგა სულაქველიძე; მოპასუხის, საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელი – თამარ მესხია.

I

აღწერილობითი ნაწილი

 

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 14 მაისს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №650) მომართა საქართველოს მოქალაქე ნადია ხურციძემ. №650 კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას გადაეცა 2015 წლის 15 მაისს. 2016 წლის 11 ნოემბრის №1/12/650 საოქმო ჩანაწერით სარჩელი მიღებული იქნა არსებითად განსახილველად.

2. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 8 დეკემბერს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №699) მომართა საქართველოს მოქალაქემ დიმიტრი ლომიძემ. №699 კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას გადაეცა 2015 წლის 9 დეკემბერს. 2016 წლის 25 ნოემბრის №1/15/699 საოქმო ჩანაწერით სარჩელი მიღებული იქნა არსებითად განსახილველად. მითითებული საოქმო ჩანაწერით №650 და №699 სარჩელები გაერთიანდა და ერთობლივად იქნა მიღებული არსებითად განსახილველად.

3. კონსტიტუციურ სარჩელებში საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის საფუძვლად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი, 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტი, მე-10 მუხლის პირველი პუნქტი, მე-15 და მე-16 მუხლები.

4. სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 136-ე მუხლის პირველი ნაწილით განისაზღვრება პროკურორის უფლებამოსილება, კომპიუტერულ სისტემაში ან კომპიუტერულ მონაცემთა შესანახ საშუალებაში სისხლის სამართლის საქმისათვის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის ან დოკუმენტის შენახვის შესახებ დასაბუთებული ვარაუდის არსებობის შემთხვევაში, გამოძიების ადგილის მიხედვით, მიმართოს სასამართლოს შესაბამისი ინფორმაციის ან დოკუმენტის გამოთხოვის განჩინების გაცემის შუამდგომლობით. ამავე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, „ამ მუხლით გათვალისწინებულ საგამოძიებო მოქმედებაზე ვრცელდება ამ კოდექსის 143 ² –143¹⁰ მუხლების დებულებები“, რომლებიც თავის მხრივ განსაზღვრავენ ფარული საგამოძიებო მოქმედებების ჩატარების პრინციპებს, ჩატარების წესს, მისი განხორციელების უფლებამოსილ ორგანოს, მისი ჩამტარებელი ორგანოს მიერ ინფორმაციის შენახვისა და აღრიცხვის ვალდებულებას, ამგვარი მოქმედების შეწყვეტის საფუძვლებს, მის მინიმუმამდე დაყვანას, ამოღებული ინფორმაციის/მასალის განადგურების, ფარული საგამოძიებო მოქმედების შესახებ შეტყობინებისა და ამგვარი მოქმედებების რეესტრის დადგენის წესს.

5. საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, „დადგენილება ბრალდებულის სახით პირის პასუხისგებაში მიცემის შესახებ, საბრალდებო დასკვნა და გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა ემყარებოდეს მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებს. ყოველგვარი ეჭვი, რომელიც ვერ დადასტურდება კანონით დადგენილი წესით, უნდა გადაწყდეს ბრალდებულის სასარგებლოდ“. კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას, ხოლო იმავე მუხლის მე-3 პუნქტით გარანტირებულია დაცვის უფლება.

6. №650 კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, მოსარჩელე ნადია ხურციძეს ბრალი დაედო სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ქმედების ჩადენისათვის. მოსარჩელის განმარტებით, ძირითადი მტკიცებულებები, რომელთაც ეფუძნება ბრალდების შესახებ დადგენილება, არის დაკავების და ჩხრეკის ოქმი, ასევე ოთხი პოლიციელის ჩვენება, თუმცა, მისი მტკიცებით, ერთ-ერთი პოლიციელი შემთხვევის ადგილზე საერთოდ არ იმყოფებოდა და, შესაბამისად, დაკავებისა და ჩხრეკის პროცესში არ მონაწილეობდა. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ პოლიციელის არყოფნა შესაძლოა დადასტურდეს როგორც შემთხვევის ადგილზე განთავსებული სათვალთვალო ვიდეოკამერებით, ისე სატელეფონო კომპანიის საკუთრებაში არსებული ჩანაწერებით, ხოლო დაფიქსირებული ინფორმაცია საკმარისია ჩხრეკისა და ამოღების ოქმის, ასევე მის საფუძველზე მოპოვებულ მტკიცებულებათა დაუშვებლად ცნობისთვის. თუმცა, მოსარჩელის განმარტებით, მოცემული ინფორმაციის გამოთხოვის შესახებ შუამდგომლობა სასამართლომ სადავო ნორმების საფუძველზე არ დააკმაყოფილა და აღნიშნა, რომ კომპიუტერულ სისტემაში ან კომპიუტერულ მონაცემთა შესანახი საშუალებიდან ინფორმაციის გამოთხოვის ჩატარების თაობაზე სასამართლოსთვის შუამდგომლობით მიმართვის უფლება დაცვის მხარეს არ გააჩნია.

7. №699 კონსტიტუციურ სარჩელში აღნიშნულია, რომ მოსარჩელეს 2015 წლის 19 აპრილს ბრალი დაედო სისხლის სამართლის კოდექსის 353-ე მუხლით გათვალისწინებულ დანაშაულში, კერძოდ, პოლიციის თანამშრომლებისთვის წინააღმდეგობის გაწევაში სიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფის მიყენების გზით როგორც შემთხვევის ადგილზე, ასევე პოლიციის განყოფილების ადმინისტრაციულ შენობაში. მოსარჩელე არ აღიარებს პოლიციის თანამშრომლებისთვის წინააღმდეგობის გაწევის ფაქტს და აღნიშნავს, რომ თავდასხმა განხორციელდა პოლიციელთა მიერ, ხოლო მისი ქმედებები მიზნად ისახავდა მხოლოდ თავდაცვას. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ როგორც შემთხვევის ადგილზე, ასევე პოლიციის განყოფილების ადმინისტრაციულ შენობაში განთავსებულია სათვალთვალო კამერები, თუმცა მათი ვიდეოჩანაწერის ასლის მიღება სადავო ნორმათა მოქმედების პირობებში მან ვერ შეძლო. მოსარჩელემ მიუთითა, რომ მან ჩანაწერთა გამოთხოვის მოთხოვნით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს, თუმცა სასამართლომ მისი შუამდგომლობა არ დააკმაყოფილა იმ გარემოებაზე მითითებით, რომ აღნიშნული სახის ჩანაწერების გამოთხოვის უფლება მხოლოდ პროკურორს გააჩნია. აღსანიშნავია, რომ ბრალდებულმა ჩანაწერთა გამოთხოვის შუამდგომლობით მიმართა ასევე პროკურატურას, რაც მხოლოდ ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, ამასთან, მოსარჩელის მითითებით, იმ ნაწილში, რომელიც საქმისთვის ნაკლებად რელევანტურს წარმოადგენდა.

8. მოსარჩელეთა განმარტებით, სწორედ სადავო ნორმების საფუძველზე, დაცვის მხარეს არ მიუწვდება ხელი კომპიუტერულ მონაცემებთან დაკავშირებულ საგამოძიებო მოქმედებებზე, კერძოდ, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 136-ე მუხლის პირველი ნაწილით დაცვის მხარე ამორიცხულია სასამართლოსადმი აღნიშნული ინფორმაციის გამოთხოვის შუამდგომლობით მიმართვის უფლებამოსილების მქონე სუბიექტთა წრიდან, ხოლო იმავე ნორმის მეოთხე ნაწილი მიუთითებს კომპიუტერულ მონაცემებთან მიმართებით იმ ნორმების გამოყენების აუცილებლობაზე, რომლებიც საგამოძიებო მოქმედების სუბიექტად მხოლოდ პროკურორს ასახელებს.

9. №650 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმები ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტის უფლებრივ კომპონენტებს - თანასწორობისა და შეჯიბრებითობის პრინციპებს და სასამართლოსადმი ხელმისაწვდომობას. მოსარჩელის განმარტებით, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გარანტირებულია მხარეთა თანასწორობისა და შეჯიბრებითობის პრინციპები, რაც გულისხმობს ორი თანასწორი სუბიექტის - ბრალდების და დაცვის მხარეების არსებობას, თუმცა გასაჩივრებული ნორმების მოქმედების შედეგად აღნიშნული პრინციპები უგულებელყოფილია. მოსარჩელის განმარტებით, არსებული რეალობა შეჯიბრებითი პროცესის ფარგლებში არათანასწორ მდგომარეობაში აყენებს მხარეებს, ვინაიდან ბრალდებულის უდანაშაულობის დამადასტურებელი მტკიცებულების გამოთხოვა მთლიანად დამოკიდებულია მისი პროცესუალური მოწინააღმდეგის ნებაზე, რაც გამორიცხავს დაცვის მხარის შესაძლებლობას, ბრალდების მხარის მტკიცებულებებს დაუპირისპიროს მნიშვნელოვანი და წონადი არგუმენტები.

10. აღნიშნულ სარჩელში მოსარჩელე ასევე მიუთითებს, რომ სადავო ნორმები გამორიცხავს სასამართლოსადმი ხელმისაწვდომობას, რაც თავისი არსით ფართო შინაარსის მქონეა და მოიცავს ბრალდებულის შესაძლებლობას, სასამართლოს მეშვეობით გამოითხოვოს და მოიპოვოს მტკიცებულებები. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ სასამართლოს მეშვეობით მტკიცებულებათა გამოთხოვა დაცვის მხარის მნიშვნელოვანი უფლებრივი გარანტიაა, რომელიც ემსახურება ბრალდებულის უფლებათა დაცვის და უდანაშაულო ადამიანის მსჯავრდების თავიდან აცილების ინტერესებს. ამასთან, სადავო ნორმების მოქმედების ფარგლებში, არ არსებობს მექანიზმი, რომელიც პროკურორის მიერ გამამართლებელ მტკიცებულებათა მოპოვებაზე უარის თქმის შემთხვევაში დაცვის მხარეს საკუთარი ინტერესების დაცვის შესაძლებლობას მისცემს.

11. მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ სადავო ნორმებით დადგენილი წესი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტით გარანტირებულ დაცვის უფლებას. კონსტიტუციურ სარჩელებში მითითებულია, რომ აღნიშნული მუხლით გარანტირებული დაცვის უფლება არ არის ფორმალური ხასიათის და პირის ბრალეულობის დამადასტურებელი მტკიცებულებებისთვის ეფექტური დაპირისპირების შესაძლებლობა კონსტიტუციური უფლების ნაწილს წარმოადგენს. სადავო ნორმების შედეგად კი, ბრალდებულს ეზღუდება წვდომა დიდი მოცულობის ინფორმაციაზე.

12. №699 სარჩელში საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 136-ე მუხლის პირველი და მე-4 ნაწილების კონსტიტუციურობის საკითხი ასევე სადავოდაა გამხდარი საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით. მოსარჩელის მტკიცებით, კონსტიტუციის მითითებული ნორმიდან გამომდინარეობს პირის უფლება, დაიცვას თავი და შეაგროვოს მისი უდანაშაულობის დამადასტურებელი მტკიცებულები. შესაბამისად, სადავო ნორმები ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის ამ მუხლს, ვინაიდან ინდივიდს ერთმევა შესაძლებლობა, მოიპოვოს მტკიცებულებები, რომლებიც გამორიცხავს მის დამნაშავეობას.

13. 2016 წლის 22 დეკემბერს საკონსტიტუციო სასამართლოში გაიმართა საქმის არსებითი განხილვა №650 და №699 კონსტიტუციურ სარჩელებზე. აღნიშნულ სხდომაზე საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელმა ცნო კონსტიტუციური სარჩელები სადავო ნორმების საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან მიმართების ნაწილში, ხოლო კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით მიუთითა, რომ, ვინაიდან სადავო ნორმების რეგულირება არ ეხება მტკიცებულებებთან დაკავშირებულ უტყუარობის სტანდარტს, სადავო ნორმებს არ გააჩნია მიმართება საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან.

II

სამოტივაციო ნაწილი

 

 1. წინამდებარე დავის ფარგლებში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წინაშე დგას საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 136-ე მუხლის პირველი და მე-4 ნაწილების კონსტიტუციურობის შეფასების საკითხი საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან და 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან მიმართებით.

 2. საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე მოპასუხემ – საქართველოს პარლამენტმა ცნო კონსტიტუციური სარჩელები სადავო ნორმების საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან მიმართების ნაწილში. „მოქმედი კანონმდებლობის მიხედვით, მოპასუხის მიერ სარჩელის ცნობა არც სასამართლოში საქმის განხილვის შეწყვეტას განაპირობებს და არც ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობის აუცილებლობას. მოპასუხის მიერ სარჩელის ცნობა არ ათავისუფლებს საკონსტიტუციო სასამართლოს სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასების ვალდებულებისაგან. ამ პროცესში, ბუნებრივია, მნიშვნელოვანია როგორც მოსარჩელის, ისე საქართველოს პარლამენტის მიერ ნორმის არაკონსტიტუციურობის მტკიცების არგუმენტაციის შესწავლა, გაანალიზება“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის №1/3/534 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ტრისტან მამაგულაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-16). სასამართლო, მოცემულ შემთხვევაშიც, მოპასუხის პოზიციის მიუხედავად, შეაფასებს სადავო ნორმების კონსტიტუციურობას.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 136-ე მუხლის პირველი და მე-4 ნაწილების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით

3.  საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, ,,ყოველ ადამიანს უფლება აქვს თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს“. აღნიშნული კონსტიტუციური ნორმით დეკლარირებულია სამართლიანი სასამართლოს უფლება, რომელიც გულისხმობს არა მხოლოდ სასამართლოსადმი მიმართვის შესაძლებლობას, არამედ მოიცავს სასამართლო განხილვასთან დაკავშირებულ არაერთ საპროცესო გარანტიას. „საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებული სასამართლო დაცვის ძირითადი უფლება ფორმალურად სასამართლოსადმი მიმართვის შესაძლებლობას ნიშნავს, ხოლო შინაარსობრივად – ადამიანის უფლებების სრულყოფილ სამართლებრივ დაცვას უზრუნველყოფს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 დეკემბრის №3/2/577 გადაწყვეტილება საქმეზე „ა(ა)იპ „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი (EMC)” და საქართველოს მოქალაქე ვახუშტი მენაბდე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4).

4. საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ აღნიშნა, რომ „სასამართლოს ხელმისაწვდომობის უფლება ინდივიდის უფლებების და თავისუფლებების დაცვის, სამართლებრივი სახელმწიფოსა და ხელისუფლების დანაწილების პრინციპების უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციური გარანტიაა” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის გადაწყვეტილება N1/3/421,422 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-1). ადამიანის უფლებათა სრულყოფილი სამართლებრივი დაცვა კი მრავალ კომპონენტს მოიცავს, „რომელთა ერთობლიობამაც უნდა უზრუნველყოს, ერთი მხრივ, ადამიანების რეალური შესაძლებლობა, სრულყოფილად და ადეკვატურად დაიცვან, აღიდგინონ საკუთარი უფლებები, ხოლო, მეორე მხრივ, სახელმწიფოს მიერ ადამიანის უფლება-თავისუფლებებში ჩარევისას დაიცვან ადამიანი სახელმწიფოს თვითნებობისაგან. შესაბამისად, სამართლიანი სასამართლოს უფლების თითოეული უფლებრივი კომპონენტის როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური შინაარსით, საკმარისი პროცედურული უზრუნველყოფა სახელმწიფოს კონსტიტუციური ვალდებულებაა (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/2/574 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-59)“.

5. მოსარჩელეთა მტკიცებით, სადავო რეგულაციით განსაზღვრული წესი, რომელიც მხოლოდ ბრალდების მხარეს(პროკურორს) აძლევს უფლებას მიმართოს სასამართლოს კომპიუტერულ სისტემაში ან კომპიუტერულ მონაცემთა შესანახ საშუალებაში სისხლის სამართლის საქმისათვის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის ან დოკუმენტის გამოთხოვის შუამდგომლობით, არღვევს სისხლის სამართლის პროცესში შეჯიბრებითობისა და თანასწორობის პრინციპებს და, შესაბამისად, ზღუდავს დაცვის მხარის კონსტიტუციურ უფლებას სამართლიან სასამართლოზე.

6. სამართალწარმოების განხორციელება შეჯიბრებითობისა და თანასწორობის პრინციპების საფუძველზე გათვალისწინებულია საქართველოს კონსტიტუციის 85-ე მუხლის მე-3 პუნქტით. აღნიშნულ კონსტიტუციურ ჩანაწერს ეხმიანება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-9 მუხლის პირველი ნაწილი, რომლის თანახმად, „სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყებისთანავე სისხლის სამართლის პროცესი ხორციელდება მხარეთა თანასწორობისა და შეჯიბრებითობის საფუძველზე“.

7. სისხლის სამართალწარმოებაში შეჯიბრებითობა გულისხმობს პირველ რიგში მხარის უფლებას. იყოს მოსმენილი და ასევე – სამართალწარმოების წარმართვას დაცვის, ბრალდების და მართლმსაჯულების განხორციელების ფუნქციათა მკაფიო გამიჯნვის პრობებში, სადაც სასამართლო ასრულებს მედიატორის როლს, შეზღუდულია მხარეთა მიერ მოპოვებული მტკიცებულებების შეფასებით და მისი შინაარსობრივი ჩართულობა საქმის გარემოებების გამორკვევაში მინიმალიზებულია. შეჯიბრებითობა უზრუნველყოფს ორივე მხარის შესაძლებლობას. მოიპოვოს და წარმოადგინოს საკუთარი მტკიცებულებები; უფლებას, გამოიკვლიოს და საკუთარი მოსაზრება გამოთქვას მოწინააღმდეგე მხარის მიერ წარმოდგენილ მტკიცებულებებზე იმისდა მიუხედავად, აღნიშნული ეხება ფაქტების დადგენას, სამართლებრივ არგუმენტს, საქმის არსებით გარემოებებს, თუ პროცესის მიმდინარეობასთან დაკავშირებულ პროცედურულ საკითხებს. შესაბამისად, შეჯიბრებითი პროცესის ფარგლებში სამართლიანი სასამართლოს უფლების რეალიზებისათვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია დაცვის მხარეს გააჩნდეს ბრალდების არგუმენტების გაქარწყლების ადეკვატური და რეალური შესაძლებლობა, რაც პირველ რიგში გულისხმობს როგორც უფლებას, ბრალდების მხარის მტკიცებულებათა გამოკვლევა-გაბათილებაზე, ასევე, ამავე მიზნით უფლებას, მტკიცებულების მოპოვებაზე.

8. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „შეჯიბრებითობის პრინციპი ეფუძნება მხარეთა თანაბარ შესაძლებლობას, აღიჭურვონ სათანადო საპროცესო ინსტრუმენტებით და გამოიყენონ ისინი საიმისოდ, რათა წარადგინონ მათი პოზიციების სასარგებლო არგუმენტები. იმავდროულად, ამ პრინციპის უმთავრესი მიზანი არის სწორი გადაწყვეტილების მიღების ხელშეწყობა და ამ მიზნისთვის ეს პრინციპი ეყრდნობა ორივე მხარის მიერ არგუმენტების თავისუფლად წარდგენის შესაძლებლობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლი 30 სექტემბრის გადაწყვეტილება №1/8/594 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ხათუნა შუბითიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 27). იმ პირობებში როდესაც საქართველოს კანონმდებლობა არ იცნობს სასამართლოს ე.წ. ლეგალურ სუბსიდიარულ აქტივობას, მხარეს უნდა ჰქონდეს საქმისწარმოებაზე სამართლებრივი გავლენის მოხდენის, მტკიცებულების იმ პირობებში მოპოვება-წარდგენის და საკუთარი ინტერესების დაცვის გონივრული შესაძლებლობა, რომელიც არ აყენებს მას მოწინააღმდეგე მხარესთან შედარებით არსებითად არახელსაყრელ მდგომარეობაში.

9. სამართალწარმოების სამართლიანობა მნიშვნელოვანწილად არის დამოკიდებული მხარეთა საპროცესო თანასწორობაზე, რაც გულისხმობს სამართალწარმოების მხარეებისათვის თანაბარი გონივრული შესაძლებლობების მინიჭებას მოიპოვონ და წარმოადგინონ მტკიცებულებები. მხარეთა თანასწორობა ფარდობითი ხასიათისაა და მოწინააღმდეგე მხარესთან შედარების მიზანია სამართლიანი ბალანსის უზრუნველყოფა მხარეებს შორის.

10. საპროცესო თანასწორობის ზოგადი პრინციპი მხარეთა მიერ მტკიცებულებების მოპოვებასთან დაკავშირებით მოცემულია სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 39-ე მუხლში, რომლის პირველი ნაწილი დაცვის მხარეს ანიჭებს მტკიცებულებათა მოპოვების უფლებამოსილებას, ხოლო მე-2 ნაწილის თანახმად, „თუ მტკიცებულების მოპოვებისათვის საჭიროა ისეთი საგამოძიებო ან სხვა საპროცესო მოქმედების ჩატარება, რომელსაც ბრალდებული ან მისი ადვოკატი დამოუკიდებლად ვერ ატარებს, იგი უფლებამოსილია შესაბამისი განჩინების გამოტანის შუამდგომლობით მიმართოს მოსამართლეს გამოძიების ადგილის მიხედვით.“ ამასთან, სასამართლომ ყველა ზომა უნდა მიიღოს, რათა ბრალდების მხარისათვის ცნობილი არ გახდეს მტკიცებულებათა მოპოვების შესახებ. საპროცესო თანასწორობის თვალსაზრისით, ერთ-ერთ მნიშვნელოვან გარანტიას ასევე წარმოადგენს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 111-ე მუხლის პირველი ნაწილის პირველი წინადადება, რომლის თანახმად „მხარეებს ამ კოდექსით დადგენილი წესით საგამოძიებო მოქმედების ჩატარებისას აქვთ თანაბარი უფლება-მოვალეობები“.

11.  საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 136-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, „თუ არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ კომპიუტერულ სისტემაში ან კომპიუტერულ მონაცემთა შესანახ საშუალებაში ინახება სისხლის სამართლის საქმისათვის მნიშვნელოვანი ინფორმაცია ან დოკუმენტი, პროკურორი უფლებამოსილია გამოძიების ადგილის მიხედვით სასამართლოს მიმართოს შესაბამისი ინფორმაციის ან დოკუმენტის გამოთხოვის განჩინების გაცემის შუამდგომლობით“. მე-4 ნაწილი კი ამ მუხლით გათვალისწინებულ საგამოძიებო მოქმედებაზე ავრცელებს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 143²–143¹⁰ მუხლებით განსაზღვრულ წესებს, რომლებიც ადგენენ ფარულ საგამოძიებო მოქმედებათა ჩატარების პრინციპებსა და პროცედურას.

12. განსახილველ კონსტიტუციურ სარჩელში სადავო ნორმები მოთავსებულია საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-16 თავში, რომელიც საგამოძიებო მოქმედებათა ზოგადი რეგულირებიდან გამოყოფს სპეციალურ ობიექტს – კომპიუტერულ მონაცემებს და ითვალისწინებს მოწესრიგების განსხვავებულ წესებს. აღნიშნულს უკავშირდება სადავო ნორმებით განსაზღვრული წესიც, რომელიც „კომპიუტერულ სისტემაში ან კომპიუტერულ მონაცემთა შესანახ საშუალებაში“ განთავსებული ინფორმაციის ან დოკუმენტის გამოთხოვის შესახებ სასამართლოსთვის შუამდგომლობით მიმართვის სუბიექტად ითვალისწინებს მხოლოდ პროკურორს. რეგულაცია მართალია პირდაპირ არ უთითებს დაცვის მხარისათვის ხსენებული შუამდგომლობის დაყენების შეზღუდვის შესახებ, თუმცა კომპიუტერულ მონაცემებთან დაკავშირებით შუამდგომლობის დაყენების სპეციალური სუბიექტის ამომწურავად განსაზღვრით ცალსახად უსვამს ხაზს კანონმდებლის ნებას აღნიშნული უფლებამოსილების მხოლოდ ბრალდების მხარისთვის მინიჭების და დაცვის მხარის რეგულირებიდან გამორიცხვის შესახებ. გასათვალისწინებელია ამავე კოდექსის 136-ე მუხლის მე-4 ნაწილიც, რომელიც ამავე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ საპროცესო ინსტრუმენტზე ავრცელებს ფარული საგამოძიებო მოქმედებების ჩატარებისთვის განსაზღვრულ წესებს, რაც მხოლოდ ბრალდების მხარის უფლებამოსილებას წარმოადგენს.

13. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ სადავო ნორმები სისხლის სამართლის პროცესის მარეგულირებელი ზოგადი მოწესრიგებისგან, კერძოდ, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 39-ე და 111-ე მუხლებისგან განსხვავებულ წესებს ითვალისწინებს და სადავო ნორმით განსაზღვრულ საგამოძიებო მოქმედების ჩატარებაზე შუამდგომლობით სასამართლოსათვის მიმართვის უფლებას ექსკლუზიურად ბრალდების მხარეს ანიჭებს.

14. სადავო ნორმების ანალიზის შედეგად იკვეთება, რომ მხარეთა საგამოძიებო უფლებების ზოგადი რეგულირებისაგან განსხვავებული წესის დადგენის საფუძველს რეგულირების ობიექტი – კომპიუტერული წესით შენახული ინფორმაცია და დოკუმენტაცია წარმოადგენს. კანონმდებლობა არ განმარტავს, რას მოიცავს ნორმით გათვალისწინებული ტერმინი „ინფორმაცია და დოკუმენტი“, თუმცა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-3 მუხლის 23-ე ნაწილი განმარტავს ტერმინ „მტკიცებულებას“ როგორც „სასამართლოში წარდგენილი ინფორმაცია... რომლის საფუძველზედაც მხარეები სასამართლოში ადასტურებენ ან უარყოფენ ფაქტებს, სამართლებრივად აფასებენ მათ, ასრულებენ მოვალეობებს, იცავენ თავიანთ უფლებებსა და კანონიერ ინტერესებს, ხოლო სასამართლო ადგენს, არსებობს თუ არა ფაქტი ან ქმედება, რომლის გამოც ხორციელდება სისხლის სამართლის პროცესი, ჩაიდინა თუ არა ეს ქმედება გარკვეულმა პირმა, დამნაშავეა თუ არა იგი“, ხოლო ტერმინი დოკუმენტი განმარტებულია როგორც „ნებისმიერი წყარო, რომელშიც ინფორმაცია აღბეჭდილია სიტყვიერ-ნიშნობრივი ფორმით ან/და ფოტო-, კინო-, ვიდეო-, ბგერისა თუ სხვა ჩანაწერის სახით ან სხვა ტექნიკური საშუალების გამოყენებით“.

15. ამდენად, სადავო ნორმების მოქმედება ვრცელდება კომპიუტერული წესით შენახულ ნებისმიერ მონაცემზე, რომელიც ხასიათდება რელევანტურობით და ეხება სსსკ-ის მე-3 მუხლის 23-ე ნაწილში მითითებულ საკითხებს. მათ შორის, კონსტიტუციურ სარჩელებში მითითებულ ვიდეოჩანაწერებზეც. გასაჩივრებული ნორმების მოქმედება ასევე არ შემოისაზღვრება რომელიმე კონკრეტული სახის დანაშაულთან დაკავშირებული გამოძიებით. შესაბამისად, კანონმდებლობა სპეციალურ მოწესრიგებას ადგენს რა „კომპიუტერულ სისტემაში ან კომპიუტერულ მონაცემთა შესანახ საშუალებაში“ განთავსებულ მტკიცებულებათა სასამართლო წესით გამოთხოვის შესახებ შუამდგომლობის დაყენებასთან დაკავშირებით, დაცვის მხარეს უზღუდავს ხსენებული შუამდგომლობის დაყენების უფლებას ნებისმიერ დანაშაულთან დაკავშირებული საქმის განხილვისას კომპიუტერული წესით შენახული ნებისმიერი მონაცემის (მათ შორის საჯარო ინფორმაციის) მიმართ.

16. კომპიუტერული ტექნოლოგიის უპრეცედენტო სისწრაფით განვითარება ნებისმიერი ტიპის (წერილობითი დოკუმენტაცია, ვიდეო ან აუდიო ჩანაწერი თუ ფოტომასალა, საჯარო თუ დაცული/კონფიდენციალური ან/და საიდუმლო ინფორმაცია) ინფორმაციის ელექტრონული დაარქივების საშუალებას იძლევა პორტატული სახით. საჯარო დაწესებულებები, კერძო ორგანიზაციები და ფიზიკური პირები მონაცემის შენახვა-დაარქივების პროცესში სულ უფრო ფართოდ იყენებენ ციფრულ ტექნოლოგიებს. შესაბამისად, სისხლის სამართლის საქმეთა გამოძიება-განხილვისას სულ უფრო ფართოდ ხდება ციფრული მტკიცებულებების სახით კომპიუტერული მონაცემების გამოყენება. მაგალითად, პოლიციელის ფორმაზე დამაგრებული ვიდეოტექნიკის გამოყენებით მოპოვებული ინფორმაცია, ე.წ. ქუჩის კამერების ჩანაწერები, მობილური ოპერატორების ინფორმაცია მომსახურე ანძების შესახებ, ინფორმაცია არქივიდან, საჯარო და სამოქალაქო რეესტრიდან, ინფორმაცია პირის მიერ სახელმწიფო საზღვრის კვეთის თაობაზე და ა.შ. აღნიშნულიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ სადავო ნორმით იზღუდება დაცვის მხარის წვდომა სისხლის სამართლის საქმისათვის რელევანტური ინფორმაციის ფართო სპექტრზე. დაცვის მხარეს ერთმევა დაცვისათვის მნიშვნელოვანი ციფრული ინფორმაციის დამოუკიდებლად მოპოვების შესაძლებლობა და დაცვის ეფექტიანად განხორციელება მნიშვნელოვანწილად ხდება დამოკიდებული ბრალდების მხარეზე, რომელსაც მოქმედი სისხლის საპროცესო კანონმდებლობით უფლება აქვს არ დააკმაყოფილოს დაცვის მხარის შუამდგომლობა და არ გამოითხოვოს დაცვისათვის მნიშვნელოვანი კომპიუტერული მონაცემების შემცველი ინფორმაცია. სადავო ნორმა ზღუდავს მხარეთა თანასწორობის პრინციპს და შესაბამისად ზღუდავს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ უფლებას.

17. საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ აღნიშნა, რომ, მიუხედავად სამართლიანი სასამართლოს უფლების უდავოდ დიდი მნიშვნელობისა, იგი არ წარმოადგენს აბსოლუტურ უფლებას და „შეიძლება შეიზღუდოს გარკვეული პირობებით, რაც გამართლებული იქნება დემოკრატიულ საზოგადოებაში ლეგიტიმური საჯარო ინტერესით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის გადაწყვეტილება №1/466 საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 15). სამართლიანი სასამართლოს უფლების სხვადასხვა კომპონენტების მსგავსად, სამართალწარმოებაში მხარეთა თანასწორობის პრინციპიც არ არის აბსოლუტური ხასიათის და არ გულისხმობს მტკიცებულებათა წარმდგენის უფლების შეუზღუდაობას. მთავარია შეზღუდვა არ იყოს აბსოლუტური, ბლანკეტური და არათანაზომიერი, არ ახდენდეს მხარის უფლებების ისეთ არსებით შეზღუდვას, რაც პრაქტიკულად მხარის ფუნქციის განხორციელების შეუძლებლობას გამოიწვევს ან აზრს დაუკარგავს დეკლარირებულ უფლებას.

18. თანასწორობის და შეჯიბრებითობის უფლების შეზღუდვისას მნიშვნელოვანია დადგინდეს რა გავლენის მატარებელია შეზღუდვა მხარის უფლებების რეალიზაციაზე და რა გავლენის მოხდენა შეუძლია აღნიშნულ შეზღუდვას სასამართლოს გადაწყვეტილებაზე.

19. საკონსტიტუციო სასამართლოს ჩამოყალიბებული მიდგომის თანახმად, სადავო ნორმის მზღუდავი ხასიათის კონსტიტუციურობა დგინდება თანაზომიერების პრინციპის შესაბამისად, რაც გულისხმობს, რომ „უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია, ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-60).

20. განსახილველ საქმეში სადავო რეგულირებით კანონმდებელი სრულად ართმევს დაცვის მხარეს კომპიუტერული წესით შენახული ინფორმაციის, ანდა დოკუმენტის გამოთხოვის შესახებ სასამართლოსთვის მიმართვის უფლებას ნებისმიერი ტიპის ინფორმაციის მიმართ იმისდა მიუხედავად ზღუდავს თუ არ ეს ინფორმაცია მესამე პირთა კონსტიტუციით დაცულ უფლებებს ან უქმნის თუ არა მისი გადაცემა საფრთხეს კონსტიტუციით დაცულ სხვა სიკეთეს. აღნიშნული უფლებამოსილების მხოლოდ პროკურორისთვის მინიჭებით იქმნება საპროცესო რეალობა, სადაც დაცვის მხარეს არ აქვს შესაძლებლობა ბრალდების პოზიციას დაუპირისპიროს დასაბუთებული კონტრარგუმენტები, როდესაც გამამართლებელი მტკიცებულებები შენახულია კომპიუტერული წესით. დაცვის მხარის მიერ კომპიუტერული მტკიცებულების მოპოვება სრულად უკავშირდება ბრალდების მხარის „კეთილ ნებას“ მათ შორის, თუნდაც აღნიშნული აფუძნებდეს გონივრულ ეჭვს დაცვის ქვეშ მყოფი პირის ბრალეულობის შესახებ ანდა წარმოადგენდეს ალიბს.

21. სადავო რეგულირება ზღუდავს როგორც მხარეთა საპროცესო თანასწორობის, ასევე სამართალწარმოების შეჯიბრებითობის პრინციპის განხორციელებას, აბრკოლებს საქმის გარემოებათა ყოველმხრივი გამოკვლევის შესაძლებლობას, ვინაიდან იმ პირობებეში, როდესაც კანონმდებლობა სასამართლოს მედიატორის როლს ანიჭებს და უკრძალავს საკუთარი ინიციატივით მტკიცებულების მოპოვებასა თუ გამოკვლევას, დაცვის მხარე მისთვის მნიშვნელოვანი მტკიცებულებების მოპოვების ნაწილში დამოკიდებულია ბრალდების მხარის დისკრეციულ უფლებამოსილებაზე. სადავო რეგულირება ქმნის იმის საფრთხეს, რომ ცალკეულ შემთხვევებში სასამართლო განხილვის შედეგი დაეფუძნოს ბრალდების მხარის გულგრილობას, შეცდომას, ანდა უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებას და პირს პასუხისმგებლობა დაეკისროს ისე, რომ ვერ დაიცვას თავი ბრალდებისაგან.

22. კომპიუტერული სისტემებიდან ინფორმაციის გამოთხოვაზე გადაწყვეტილებას იღებს სასამართლო. შესაბამისად, როგორც ბრალდების მხარის მიერ შუამდგომლობის დაყენებისას, ასევე დაცვის მხარისათვის ანოლოგიური უფლების მინიჭების შემთხვევაში ინფორმაციის გამოთხოვის საჭიროებას და გამოსათხოვი ინფორმაციის მნიშვნელობას მართლმსაჯულების განხორციელებისათვის წყვეტს სასამართლო. როგორც უკვე აღინიშნა, საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე მოპასუხის წარმომადგენელს არ მიუთითებია სადავო ნორმებით დადგენილი შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნები და ლეგიტიმური მიზნის არსებობა არც სადავო ნორმების ლოგიკური ანალიზიდან გამომდინარეობს. გაურკვეველია, რა მიზანს შეიძლება ემსახურებოდეს დაცვის მხარისთვის სასამართლოს წინაშე შუამდგომლობის დაყენების და ამ შუამდგომლობის დასაბუთებულობის შემთხვევაში გამამართლებელი მტკიცებულების მოპოვების შესაძლებლობის ჩამორთმევა იმ პირობებში, როდესაც სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობა დაცვის მხარეს ანიჭებს სასამართლოსთვის, მათ შორის ისეთი საგამოძიებო მოქმედების ჩატარების შესახებ შუამდგომლობით მიმართვის უფლებას, როგორიცაა ჩხრეკა-ამოღება, რაც შესაძლებელია ცალკეულ შემთხვევებში უფრო მაღალი ინტენსივობით ქმნიდეს მესამე პირთა პირად ცხოვრებასა, თუ კერძო საკუთრებაში ჩარევის საფრთხეს. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით „ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის პირობებში ადამიანის უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა თვითნებურ ხასიათს ატარებს და უფლების შეზღუდვა საფუძველშივე გაუმართლებელი, არაკონსტიტუციურია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 5 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება „ისრაელის მოქალაქეები – თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ , II-15).

23. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 136-ე მუხლის პირველი და მე-4 ნაწილებით დადგენილი შეზღუდვა ატარებს თვითმიზნურ ხასიათს და ხსენებული ნორმების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც გამორიცხავს დაცვის მხარის მიერ კომპიუტერულ სისტემაში ან კომპიუტერულ მონაცემთა შესანახ საშუალებაში შენახული ინფორმაციის ან დოკუმენტის გამოთხოვის განჩინების გაცემის შუამდგომლობით სასამართლოსათვის მიმართვის შესაძლებლობას, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტს.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 136-ე მუხლის პირველი და მე-4 ნაწილების კონსტიტუციურობის საკითხი საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით

 

24. მოსარჩელე ასაჩივრებს სადავო ნორმების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.

25. სამართლიანი სასამართლოს უფლება, სხვა კომპონენტებთან ერთად, ასევე მოიცავს დაცვის უფლებას. „დაცვის უფლება სამართლიანი სასამართლოს შემადგენელი არსებითი ელემენტია და, ზოგადად, გულისხმობს პირის შესაძლებლობას „წარადგინონ მტკიცებულებები, გამოთქვან მოსაზრებები, დაიცვან თავი პირადად ან დამცველის მეშვეობით, სწორედ ამ გზით, [დაცვის უფლება] წარმოადგენს პროცესის შეჯიბრებითობის მნიშვნელოვან გარანტიას...“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის გადაწყვეტილება №3/1/574 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). აღნიშნული უფლების მნიშვნელობა განსაკუთრებით დიდია სისხლის სამართლის პროცესში, რადგან დაცვის მხარეს აღჭურავს შესაბამისი საპროცესო ინსტრუმენტით, რათა მან ბრალდების პოზიციას დაუპირისპიროს კონტრარგუმენტები, გამამართლებელი მტკიცებულებები და სასამართლო პროცესი წარიმართოს სამართლიანი სასამართლოს პრინციპის შესაბამისად.

26. დაცვის უფლება იმავდროულად დამოუკიდებელი კონსტიტუციური გარანტიაა. სამართლიანი სასამართლოს უფლება ირღვევა იმ შემთხვევაშიც, როდესაც ნორმა მართალია არ არღვევს სასამართლო პროცესში თანასწორობის პრინციპს ან სამართლიანი სასამართლოს სხვა კომპონენტს, თუმცა მნიშვნელოვნად ზღუდავს პირის შესაძლებლობას დაიცვას თავი წაყენებული ბრალდებისაგან.

27. სისხლის სამართალწარმოებაში დაცვის უფლება, ბრალდებულისათვის მინიჭებულ სხვა საპროცესო გარანტიებთან ერთად, წარმოადგენს სახელმწიფოსა და ბრალდებულის ხელთ არსებული შესაძლებლობების დამაბალანსებელ ინსტრუმენტს. სისხლისსამართალწარმოებაში მხარეს, ერთი მხრივ, წარმოადგენს სახელმწიფო, რომელიც წარმართავს გამოძიებას მის ხელთ არსებული უზარმაზარი რესურსებითა და უფლებამოსილებით, ხოლო მეორე მხრივ – ბრალდებული, რომლის შესაძლებლობები (მათ შორის ფინანსური, ადამიანური რესურსები), როგორც წესი, შეზღუდულია. აქედან გამომდინარე, სისხლის სამართლის პროცესში მხარეთა შორის არსებული ობიექტური სხვაობა კომპენსირებული უნდა იყოს დაცვის მხარისათვის მინიჭებული სხვადასხვა საპროცესო ინსტრუმენტებით იმგვარად, რომ ბრალდებული არ აღმოჩნდეს არსებითად არახელსაყრელ მდგომარეობაში ბრალდების მხარესთან შედარებით.

28. მიუხედავად იმისა, რომ სსსკ მტკიცების ტვირთის განაწილების პრინციპიდან გამომდინარე ბრალდების მხარეს აკისრებს გონივრულ ეჭვს მიღმა ბრალდებულის ბრალეულობის დასაბუთების ვალდებულებას, დაცვის მხარეს უნდა ჰქონდეს რეალური შესაძლებლობა შეიტანოს ეჭვი ბრალდების დასაბუთებულობაში და ამისთვის ჰქონდეს წვდომა ინფორმაციისადმი. ხშირ შემთხვევაში აღნიშნული მიზნის მიღწევა შეუძლებელია ბრალდების მხარის მიერ მოპოვებული მტკიცებულების მხოლოდ კრიტიკული შეფასების გზით (რაც დასტურდება სარჩელში მითითებული საქმის ფაქტორივი გარემოებებითაც) და უკავშირდება კონკრეტული ინფორმაციის მოპოვებას, რომელიც ქმნის გონივრულ ეჭვს ბრალდების დასაბუთებულობაში. აღნიშნული შეუძლებელია, თუ დაცვის მხარეს სჭირდება ისეთი კომპიუტერული ინფორმაციის გამოთხოვა, რომლის მოპოვებაც არ შედის ბრალდების მხარის ინტერესებში, ბრალდების მხარის აზრით წარდგენილი ბრალდება აღნიშნული ინფორმაციის გარეშეც დასაბუთებულია და არ არსებობს შუამდგომლობის დაკმაყოფილების აუცილებლობა. შესაბამისად, ბრალდების მხარეს ენიჭება დისკრეციული უფლებამოსილება არ დააკმაყოფილოს დაცვის მხარის შუამდგომლობა და არ მიმართოს სასამართლოს დაცვის მხარის მიერ მოთხოვილი კომპიუტერული ინფორმაციის გამოთხოვის შუამდგომლობით. ვინაიდან მტკიცებულების მოპოვება და წარდგენა მხარის უფლებაა, სწორედ მხარე წყვეტს რომელი სახის, რომელი მტკიცებულება, რა რაოდენობით და ფორმით, მოიპოვოს და წარმოადგინოს სასამართლოში.

29. მიუხედავად იმისა, რომ სსსკ ითვალისწინებს მტკიცებულებათა გაცვლის წესს და ადგენს ბრალდების მხარის ვალდებულებას მიაწოდოს დაცვის მხარეს მის ხელთ არსებული გამამართლებელი მტკიცებულებები იმისდა მიუხედავად აპირებს თუ არა სასამართლოში მათ გამოყენებას, საპროცესო კანონმდებლობა ფუნქციათა მკაფიო გამიჯნვის პირობებში, ბრალდების მხარეს არ აკისრებს ბრალდებულის გამამართლებელი მტკიცებულებების მოძიების ცალსახა ვალდებულებას. მიუხედავად იმისა, რომ მტკიცებულებათა გამჟღავნება უმნიშვნელოვანესი ინსტრუმენტია ბრალდებულის საპროცესო გარანტიების დაცვისათვის, ის სრულად ვერ უზრუნველყოფს „შესაძლებლობათა ბალანსის“ დაცვას სისხლისსამართლებრივ პროცესში. რეგულირების ფარგლებს გარეთ რჩება მტკიცებულებები, რომლებიც მესამე პირთა ხელში იმყოფება. არსებული ვაკუუმის შევსებას ემსახურება მხარეთა მიერ მტკიცებულებათა უერთიერთგაცვლის ვალდებულებასთან ( საქართველოს სსსკ 83-ე მუხლი) ერთად Subpoena duces tecum, რაც გულისხმობს მხარის შუამდგომლობით სასამართლოს მიერ სისხლის სამართლის პროცესში მესამე მხარის დავალდებულებას გარკვეული დოკუმენტის წარმოდგენაზე.

30. დაცვის უფლების გარანტირებით კონსტიტუცია მიზნად ისახავს, პირის მსჯავრდების პრევენციას უსამართლო სამართალწარმოების შედეგად. შეჯიბრებითი სამართალწარმოების ფარგლებში აღნიშნულის მიღწევა შესაძლებელია მხარეთათვის პირველ რიგში მტკიცებულებათა მოპოვების და წარდგენის მაქსიმალურად თანაბარი შესაძლებლობების მინიჭებით. სწორედ ამიტომ ბრალდებულს აქვს პირადად ან დამცველის მეშვეობით თავის დაცვის უფლება - შესაძლებლობა, გამოიყენოს როგორც ფაქტობრივი ცოდნა, ასევე სამართლებრივი დახმარება, გააჩნია ბრალდების თანასწორი უფლებები, ხოლო სახელმწიფო ვალდებულია, უზრუნველყოს დაცვის მხარის მიერ ბრალდებისაგან თავის დაცვის შესაძლებლობა სხვადასხვა პროცედურული ინსტრუმენტებით.

31. როგორც ზემოთ აღინიშნა, განსახილველ კონსტიტუციურ სარჩელში სადავო ნორმები ზღუდავს სისხლის სამართლის პროცესში მხარეთა თანასწორობის პრინციპს, ვინაიდან მხოლოდ პროკურორს, ბრალდების მხარეს ანიჭებს კომპიუტერული წესით შენახული მტკიცებულებების მოპოვების შესახებ შუამდგომლობით სასამართლოსთვის მიმართვის უფლებას, ხოლო დაცვის მხარისთვის აღნიშნული ტიპის ინფორმაციის მოპოვებას შეუძლებელს ხდის მისი საპროცესო ოპონენტის ნების გარეშე. სადავო ნორმები დაცვის მხარეს უზღუდავს წვდომას კომპიუტერული წესით შენახულ მტკიცებულებებზე, შესაბამისად, ბრალდებულის პოზიციის ჩამოყალიბება, არგუმენტირება და შესაბამისი მტკიცებულებების წარდგენა ხორციელდება მხოლოდ იმ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რომლებიც არ წარმოადგენს კომპიუტერულ სისტემაში ან კომპიუტერულ მონაცემთა შესანახ საშუალებაში განთავსებულ ინფორმაციას, ანდა დოკუმენტაციას.

32. სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასებისას მხედველობაშია მისაღები მათი რეგულირების ფარგლები და ხასიათი. სასამართლომ უკვე იმსჯელა სადავო ნორმების რეგულირების ვრცელ არეალთან, მათ შორის, ტერმინ „ინფორმაციის“ შინაარსთან დაკავშირებით (იხ. პუნქტები II-14-16). თანამედროვე რეალობაში, ტექნოლოგიური პროგრესის გათვალისწინებით, ციფრული ხასიათის ინფორმაციის მოცულობის სფერო დღითი დღე იზრდება. შესაბამისად, ბრალდებულის ხელმისაწვდომობის მიღმა რჩება ინფორმაციის უზარმაზარი სპექტრი, რომელიც სხვადასხვა დანაშაულის ხასიათის გათვალისწინებით, შესაძლოა არა მხოლოდ არსებითი, რელევანტური და აუცილებელი იყოს მისი პოზიციის დასაბუთებისა და არგუმენტირებისათვის, არამედ ცალკეულ შეთხვევებში დანაშაულის ხასიათიდან გამომდინარე წარმოადგედეს ერთადერთ გამამართლებელ მტკიცებულებას.

33. საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმების არაპროპორციულად მზღუდავი ხასიათი სამართლიანი სასამართლოს უფლების ჭრილში გამოიხატება არა მხოლოდ სასამართლო პროცესში მხარეთა თანასწორობის პრინციპის შეზღუდვასა და უგულებელყოფაში, არამედ დაცვის უფლების განხორციელებისათვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი მტკიცებულებების მოპოვების და წარდგენის შესაძლებლობის არარსებობაშიც. შესაბამისად, კომპიუტერული წესით შენახულ ინფორმაციაზე წვდომის ორივე მხარისთვის შეზღუდვის შემთხვევაშიც კი, ვინაიდან ბრალდებულს ეზღუდება გამამართლებელი მტკიცებულებების მოპოვების საშუალება ინფორმაციის მნიშვნელოვნად ფართო სპექტრზე, ილახება მისი დაცვის უფლება სამართლიანი სასამართლოს კონსტიტუციური უფლების სხვა კომპონენტების შეზღუდვისგან დამოუკიდებლად.

34. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 136-ე მუხლის პირველი და მე-4 ნაწილების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც გამორიცხავს დაცვის მხარის მიერ კომპიუტერულ სისტემაში ან კომპიუტერულ მონაცემთა შესანახ საშუალებაში შენახული ინფორმაციის ან დოკუმენტის გამოთხოვის განჩინების გაცემის შუამდგომლობით სასამართლოსათვის მიმართვის შესაძლებლობას, ასევე ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტით დეკლარირებულ დაცვის უფლებას.

სადავო ნორმების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით

35. №699 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელე სადავო ნორმების კონსტიტუციურობას ასევე სადავოდ ხდის საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით. მითითებული კონსტიტუციური ნორმის თანახმად, „დადგენილება ბრალდებულის სახით პირის პასუხისგებაში მიცემის შესახებ, საბრალდებო დასკვნა და გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა ემყარებოდეს მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებს. ყოველგვარი ეჭვი, რომელიც ვერ დადასტურდება კანონით დადგენილი წესით, უნდა გადაწყდეს ბრალდებულის სასარგებლოდ.“

36. აღნიშნული კონსტიტუციური ნორმა წარმოადგენს გარანტიას, რომ პირის ბრალეულობის შესახებ სასამართლოს განაჩენი დაეფუძნოს მხოლოდ იმ მტკიცებულებებს, რომლებიც აკმაყოფილებს უტყუარობის სტანდარტს, ხოლო ყოველგვარი გონივრული ეჭვი, რომელიც შესაძლოა საქმისწარმოების ნებისმიერ ეტაპზე აღმოცენდეს, გადაწყდება „in dubio pro reo“ პრინციპის შესაბამისად. საქმის განმხილველი სასამართლოსათვის უტყუარობის მტკიცებულებითი სტანდარტის დადგენის გარდა, კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტი სახელმწიფოს უდგენს ვალდებულებას, მაქსიმალურად უზრუნველყოს სისხლისსამართლებრივ საქმეზე ფაქტობრივი გარემოებების გამოვლენა იმგვარად, რომ მტკიცებულებათა ერთობლიობით, საბოლოო ჯამში, გაქარწყლდეს ყოველგვარი საფუძვლიანი, გონივრული ეჭვი განაჩენის უსამართლობის და პირის ბრალეულობის შესახებ.

37. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „მხოლოდ უტყუარი მტკიცებულებების საფუძველზე პასუხისმგებლობის დაკისრების პრინციპი წარმოადგენს იმის გარანტიას, რომ სახელმწიფო მოხელეთა თვითნებობისა თუ შეცდომების შედეგად არ მოხდეს უდანაშაულო პირის მსჯავრდება“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის №548 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ზურაბ მიქაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 2). მოცემული განმარტებიდან გამომდინარე, ხსენებული სისხლისსამართლებრივი პრინციპი მიმართულია შეჯიბრებითი პროცესის ფარგლებში სამართლიანი სასამართლოს უფლების უზრუნველყოფისკენ და, შესაბამისად, სახელმწიფოსთვის უტყუარობის მტკიცებულებითი სტანდარტის დადგენით ხელისუფლების სხვადასხვა შტოებს ავალდებულებს, უზრუნველყონ სისხლის სამართლის პროცესის წარმართვა ჯანსაღი პაექრობის, ბრალდებისა და დაცვის არგუმენტების შეჯერების საფუძველზე.

38. შეჯიბრებითობის პრინციპი, როგორც ზემოთ მოცემულ მსჯელობაშია მითითებული, ეფუძნება მხარეთა პოზიციების, მათი არგუმენტებისა და მტკიცებულებების თავისუფლად წარდგენის შესაძლებლობას და, საბოლოო ჯამში, მიზნად ისახავს განსახილველ საქმეზე ჭეშმარიტების დადგენას. ბრალდების არგუმენტების გაბათილება, ანდა მათში ეჭვის შეტანა სისხლის სამართლის პროცესში, ხდება დაცვის მხარის არგუმენტების წარდგენით, მტკიცებულებების დაპირისპირებით ბრალდების მიერ წარდგენილ მტკიცებულებებთან, სწორედ პაექრობის შედეგად გამოვლენილი გარემოებების შეჯერება წარმოადგენს სასამართლოს მიერ განსახილველი საქმის შეფასების და განაჩენის დადგენის საფუძველს.

39. „მტკიცებულების უტყუარობას – კანონით დადგენილი წესით სასამართლოში წარდგენილი ინფორმაციის სანდოობას განაპირობებს ის, თუ რამდენად არის შესაძლებელი ან უზრუნველყოფილი მისი შემოწმება“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის №1/1/548 გადაწყვეტილება საქმეზე „„საქართველოს მოქალაქე ზურაბ მიქაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-11). მტკიცებულების უტყუარობას არ გააჩნია ფორმალური ნიშნები და შესაძლებელია შეფასდეს მხოლოდ კონკრეტული საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე. სასამართლოც სსსკ 275-ე მუხლიდან გამომდინარე ვალდებულია განაჩენის დადგენისას მიუთითოს მოტივი, რომელიც ხსნის თუ რატომ მიაჩნია სასამართლოს არასარწმუნოდ ან არასაკმარისად მტკიცებულება, რომელსაც ემყარება წარდგენილი ბრალდება. შესაბამისად, სისხლის სამართალწარმოებაში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება დაცვის მხარისათვის ციფრული მტკიცებულების მოპოვების უფლების მინიჭებას როგორც სამართლიანი სასამართლოს უფლების პრაქტიკული რეალიზებისათვის, ასევე პირის კანონიერი მტკიცებულების საფუძველზე მსჯავრდების უზრუნველყოფისათვის. იმ პირობებში როდესაც სასამართლო პრაქტიკულად მოკლებულია საკუთარი ინიციატივით მტკიცებულებათა დამოუკიდებლად მოპოვებას და გამოკვლევას, განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება დაცვის მხარისათვის ყველა იმ მტკიცებულების მოპოვების უფლების მინიჭებას, რომელსაც გადამწყვეტი ან ძირითადი მნიშვნელობა შეიძლება გააჩნდეს პირის ბრალეულობის საკითხის გადასაწყვეტად.

40. უტყუარობის კონსტიტუციური სტანდარტი გაცილებით ფართო ხასიათისაა, ვიდრე საკანონმდებლო საპროცესო ცნება და მოიცავს მტკიცებულებათა შეფასების სხვადასხვა საპროცესო კრიტერიუმებს, რომელთა მხოლოდ კუმულატიური არსებობის შემთხვევაში იქმნება განაჩენის გამოტანის საფუძველი. „უტყუარობის კონსტიტუციური სტანდარტი მოიცავს არა მხოლოდ საეჭვო მტკიცებულების დაუშვებლობის მითითებას – უნდა გამოირიცხოს ეჭვი მტკიცებულების გაყალბების ან არსებითი ნიშან-თვისებების დაკარგვის შესახებ, არამედ ასევე მოთხოვნას, რომ საქმისთვის მნიშვნელოვანი ფაქტისა თუ გარემოების დადასტურება მხოლოდ სანდო წყაროდან მიღებული და ჯეროვნად შემოწმებული ინფორმაციის საფუძველზე მოხდეს. მტკიცებულების საფუძველზე მიღებულმა ინფორმაციამ უტყუარად, ერთმნიშვნელოვნად უნდა მიუთითოს იმ ფაქტობრივ გარემოებაზე, რომლის დასადასტურებლადაც არის წარმოდგენილი“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის №548 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ზურაბ მიქაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 7).

41.  სისხლისსამართალწარმოების პროცესში მტკიცებულებათა შეფასება გასდევს საქმისწარმოების ყველა ეტაპს და მათ საბოლოო შეფასებას ახორციელებს სასამართლო, თუმცა შეჯიბრებით პროცესში სასამართლო მოკლებულია საკუთარი ინიციატივით დამატებითი გარემოებების გამოკვლევის შესაძლებლობას და იზღუდება მხარეთა მიერ მიწოდებული მტკიცებულებების შეფასებით. მტკიცებულების უტყუარობა უნდა შეფასდეს მრავალი ფორმალური, თუ შინაარსობრივი კუთხით, რათა გამოირიცხოს მისი არასანდოობის, საეჭვოობის ყოველგვარი რისკი. სასამართლო უნდა ფლობდეს რელევანტური ინფორმაციის მაქსიმალურად ფართო სპექტრს და სწორედ ფაქტების და დასაბუთებული ინფორმაციის შეჯერების საფუძველზე მოახდინოს საბოლოოდ ჭეშმარიტი გარემოებების დადგენა და საეჭვო მტკიცებულებების გამორიცხვა საქმიდან, რათა ბრალის დადგენილება და გამამტყუნებელი განაჩენი ემყარებოდეს გონივრულ ეჭვს მიღმა არსებულ შეთანხმებულ მტკიცებულებათა ერთობლიობას.

42. სადავო ნორმები დაცვის მხარეს ბრალდების ნებისგან დამოუკიდებლად უკრძალავს სასამართლოსთვის მიმართვას კომპიუტერულ სისტემაში ან კომპიუტერულ მონაცემთა შესანახ საშუალებაში დაცული ინფორმაციის ან დოკუმენტაციის გამოთხოვის შუამდგომლობით. აღნიშნული დებულების მოქმედების საზღვრები ძალზე ფართოა და შესაძლოა, მოიცავდეს ნებისმიერი სახის დანაშაულის შესახებ არსებულ ნებისმიერი ტიპის კომპიუტერული წესით შენახულ მონაცემს. შესაბამისად, სისხლისსამართალწარმოება შესაძლოა წარიმართოს და პირის მსჯავრდება განხორციელდეს ბრალდებულის პოზიციის დასაბუთებისათვის საჭირო არსებითი მტკიცებულებების წარდგენის გარეშე – მხოლოდ ბრალდების მტკიცებულებათა შეფასების საფუძველზე, დაცვის მხარის მტკიცებულებების არარსებობის პირობებში. იმისათვის, რომ სისხლის სამართალში საპროცესო მოწესრიგებამ დააკმაყოფილოს საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტით დადგენილი მტკიცებულებათა უტყუარობის სტანდარტი, აუცილებელია, მტკიცებულებათა არსებითი გამოკვლევა და შეფასება მოხდეს მათი როგორც ფორმალური, ისე შინაარსობრივი, მატერიალური კრიტიკის საფუძველზე, რაც საქართველოში სამართალწარმოებისთვის დადგენილი სასამართლო პროცესის შეჯიბრებითი მოდელის გათვალისწინებით შესაძლოა განხორციელდეს მხოლოდ ოპონენტი მხარის მიერ საპირისპირო ფაქტების და სხვა სახის კონტრარგუმენტაციის წარდგენით.

43. იმ პირობებში, როდესაც დაცვის მხარეს სრულად ეზღუდება კონკრეტული სახის მტკიცებულებათა მოპოვების და, შესაბამისად, სასამართლო პროცესის ფარგლებში პოზიციის დასაბუთების შესაძლებლობა, ხოლო სასამართლოს განაჩენი შეიძლება ემყარებოდეს მხოლოდ ბრალდების მტკიცებულებათა იმ დოზით გამოკვლევას, რისი საშუალებაც შეჯიბრებითი პროცესის ფარგლებში სასამართლოს გააჩნია. მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით გადაწყვეტიელბის მიღება ყოველთვის ვერ იქნება უზრუნველყოფილი, თუ კანონმდებლობა ბრალდებულს არ აღჭურავს შესაბამისი ინსტრუმენტებით, რომ სასამართლოს საშუალებით მოიპოვოს კომპიუტერული წესით დაცული მტკიცებულებები და მათ საფუძველზე გააბათილოს ბრალდების პოზიცია ან საფუძვლიანი ეჭვი წარმოშვას მისი მტკიცებულებების უტყუარობის მიმართ.

44. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმა, საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან ერთად, ზღუდავს საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტით დაცულ უფლებასაც, შეზღუდვა ატარებს თვითმიზნურ, აბსოლუტურ და ბლანკეტურ ხასიათს. შესაბამისად, საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 136-ე მუხლის პირველი და მე-4 ნაწილების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც გამორიცხავს დაცვის მხარის მიერ კომპიუტერულ სისტემაში ან კომპიუტერულ მონაცემთა შესანახ საშუალებაში შენახული ინფორმაციის ან დოკუმენტის გამოთხოვის შესახებ განჩინების გაცემის შუამდგომლობით სასამართლოსათვის მიმართვის შესაძლებლობას, არაკონსტიტუციურია საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.

III

სარეზოლუციო ნაწილი

კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ” ქვეპუნქტისა და მე-2 პუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე” ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 23-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 25-ე მუხლის პირველი, მე-2 და მე-3 პუნქტების, 27-ე მუხლის მე-5 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა” ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის პირველი, მე-2, მე-4, მე-7, მე-8, მე-11 და მე-13 პუნქტების, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 24-ე მუხლის მე-4 პუნქტის, 30-ე, 31-ე, 32-ე და 33-ე მუხლების საფუძველზე,

 

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო

ა დ გ ე ნ ს:

 1. დაკმაყოფილდეს კონსტიტუციური სარჩელები №650 და N699 („საქართველოს მოქალაქეები – ნადია ხურციძე და დიმიტრი ლომიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

2. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 136-ე მუხლის პირველი და მე-4 ნაწილების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც გამორიცხავს დაცვის მხარის მიერ კომპიუტერულ სისტემაში ან კომპიუტერულ მონაცემთა შესანახ საშუალებაში შენახული ინფორმაციის ან დოკუმენტის გამოთხოვის შესახებ განჩინების გაცემის შუამდგომლობით სასამართლოსათვის მიმართვას, ცნობილ იქნეს არაკონსტიტუციურად საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან და 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან მიმართებით.

3. არაკონსტიტუციური ნორმები ძალადაკარგულად იქნეს ცნობილი ამ გადაწყვეტილების საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე გამოქვეყნების მომენტიდან.

4. გადაწყვეტილება ძალაშია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე გამოქვეყნების მომენტიდან.

5. გადაწყვეტილება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

6. გადაწყვეტილების ასლი გაეგზავნოს მხარეებს, საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს მთავრობას და საქართველოს უზენაეს სასამართლოს.

7. გადაწყვეტილება დაუყოვნებლივ გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე და გაეგზავნოს „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

კოლეგიის შემადგენლობა:

ლალი ფაფიაშვილი

გიორგი კვერენჩხილაძე

მაია კოპალეიშვილი

მერაბ ტურავა